تعیین پلی مورفیسم متابولیکی در جمعیت ایرانی

وجود تفاوتهای بین فردی در فارماکوکینتیک داروها، امروزه یک پدیده کاملا شناخته شده است . پاسخهای درمانی متفاوت حاصل از تجویز دوزهای یکسان داروهای مختلف ، به یک گروه بیمار تحت درمان، موید این ادعا است . از مهمترین عوامل موثر در تفاوتهای بین فردی در فارماکوکینتیک ، اختلاف در توانایی افراد جهت متابولیزه کردن داروهاست . هر چند عوامل تغذیه ای، محیطی، سن، جنس ، استفاده همزمان از داروهای دیگر و وجود بیماریهای زمینه ای نیز در این امر دخالت دارند، عمده ترین اختلاف را روندهای متابولیکی ایجاد مینمایند و اصول ژنتیک در تعیین چگونگی متابولیسم داروها کاملا موثر است . عمده ترین راههای متابولیسم اکسیداسیون و استیلاسیون میباشد که آنزیمهای انجام دهنده این واکنشها عمدتا در کبد مستقر هستند. طی سه دهه اخیر مسیرهای اکسیداتیو مختلفی در متابولیسم داروها شناسائی گردیده که بر همین اساس در قدرت متابولیزه کنندگی برخی داروها در بین یک جمعیت توزیع چندگانه (پلی مورفیسم) وجود دارد و با بررسیهای انجام یافته کل جمعیت بر اساس میزان توانائی متابولیسم داروها به گروههای مختلف تقسیم بندی میشوند. فنوتیپ تعیین نسبت متابولیکی افراد میباشد و روندیست که در تعیین چگونگی وضعیت یک سیستم آنزیمی بکار میرود و اساس این مطالعه را تشکیل میدهد. پی آمدهای بالینی مربوط به نوع فنوتیپ هم در ارتباط با عوارض جانبی داروها و هم در زمینه بیماریهای مختلف مورد پژوهش قرار گرفته و ارتباطات مشخص و قطعی در این زمینه دیده شده است . با توجه به موارد ذکر شده، اهمیت شناخت پلی مورفیسم و تبعات آن در مسائل فارماکوکنیتیکی و بالینی روشن میگردد که ما را بر آن داشت که به بررسی این پدیده در جمعیت ایرانی که تاکنون این پژوهش روی انها صورت نگرفته بود، بپردازیم. با بررسی داروهای مختلف و با توجه به این مطلب که اکثر داروهای پر مصرف عمدتا از مسیر آنزیم دبریزوکین هیدروکسیلاز (cyp450 ii d6) متابولیزه میشوند و نظر به اهمیت این داروها این مسیر جهت مطالعه انتخاب گردید. در این مطالعه برای تعیین فنوتیپ از دکسترومتورفان که یک داروی ضد سرفه معمولی و بی خطر است ، استفاده گردید. اساس عمل، تجویز یک تک دوز دکسترومتورفان به داوطلبان سالم، جمع آوری ادرار برای یک دوره هشت ساعته، تعیین مقدار دارویی که به صورت دست نخورده در ادرار دفع شده و نیز متابولیت تولید شده (آزاد و تام) در ادرار با استفاده از دستگاه hplc می باشد. بررسی داده های حاصل نشان میدهد که بر اساس آنتی مد انتخاب شده در جمعیت ایرانی سه فنوتیپ کاملا متمایز و قابل تشخیص دیده میشود. 6.94 درصد افراد متابولیزه کننده ضعیف 30.69 درصد افراد متابولیزه کننده های متوسط و 62.37 درصد متابولیزه کننده قوی هستند که مطابق داده های مورد انتظار از نژاد سفید می باشد. با توجه به این مطلب که فاصله بین نسیت متابولیکی (pms) با بقیه افراد بسیار زیاد بود و با اطمینان بالایی می توان آنها را تشخیص داد (p<0.0001) و کم و زیاد کردن عدد آنتی مد در نتایج تغییری به وجود نمی آورد و نتایج حاصله همخوانی کاملی با گزارشات قبلی مورد انتظار دارد، نیاز به انجام آزمون در تعداد نمونه زیاد دیده نمی شود و می توان همین نتایج را بر کل کشور تعمیم داد.